Pieczątki to nie tylko przedmioty codziennego użytku, niezbędne do prowadzenia firmy, wykorzystywane w urzędach, szkołach czy w szpitalach. Są także ważnym elementem kultury i historii. Na przestrzeni wieków pieczęcie były domeną władców, szlachciców, rycerzy, dowódców wojskowych oraz kleru. Używano ich na najważniejszych pismach, listach czy umowach. Z dawnych pieczęci możemy współcześnie odczytać tak wiele, że ich badanie i analizowanie stało się przedmiotem osobnej nauki – sfragistyki.

Sfragistyka – historia pieczątek

Termin „sfragistyka” po raz pierwszy pojawił się w XVIII wieku. Wtedy również rozpoczęto starania zmierzające do wyodrębnienia sfragistyki jako osobnej nauki historycznej.

W XIX wieku zaczęto wydawać pierwsze zbiory i albumy, zawierające szczegółowe klasyfikacje i analizy pieczęci. We Francji opracowano pierwszą kartę inwentarzową, pozwalającą na usystematyzowanie badań dotyczących wszystkich pieczęci odnalezionych na terenie kraju.

W połowie XX wieku Międzynarodowa Rada Archiwów przygotowała uniwersalny, międzynarodowy wzór karty inwentarzowej do celów sfragistyki. Dzięki temu badania pieczęci z całego świata zostały ustandaryzowane.

W polskiej nauce sfragistyka zagościła w połowie XIX wieku. Za rodzimego pioniera w tej dziedzinie uznaje się Joachima Lelewela.

Co bada sfragistyka?

Sfragistyka analizuje pieczęcie, traktując je jako szczególne źródła historyczne. Przede wszystkim zajmuje się badaniem:

• treści oraz wyobrażeń pieczęci;
• rozwoju form pieczęci;
• symboliki pieczęci;
• okoliczności używania pieczęci;
• zakresem funkcji prawnych osób, używających pieczęci.

W badaniach nad pieczęciami sfragistyka korzysta z dokonań wielu dziedzin nauki, m.in.: dyplomatyki, heraldyki i genealogii.

Co kryją dawne pieczęcie?

Sfragistyka odkrywa przed nami bogaty świat dawnych symboli, pozycji społecznych czy historię pisma. Pieczęcie kryją w sobie historie wielu ważnych wydarzeń. Były nieodłącznym atrybutem królów – pieczęć królewska zdobiła najważniejsze dokumenty państwowe, a osobom, które posiadały jej odcisk, mogła nadawać szczególne przywileje. Pieczęcie papieskie zdobiły bulle, czyli najważniejsze dokumenty Watykanu. Dzięki pieczęciom rycerskim historycy zyskali możliwość poznania wielu herbów rodowych.

Podczas codziennej pracy warto pamiętać, że współcześnie powszechnie stosowane pieczątki firmowe lub imienne są owocem wielowiekowej tradycji.