26 kwietnia 2023 roku do prawa pracy wprowadzono nowe uprawnienie dla pracowników: urlop z powodu siły wyższej. Sprawdźmy, czym nowy urlop różni się od urlopu na żądanie, kto może z niego skorzystać, ile dni wolnego przysługuje pracownikowi i w jakim stopniu jest on płatny.

Urlop z powodu siły wyższej – co to takiego?

Pojęcie siły wyższej nie jest uregulowane konkretnymi przepisami prawnymi. Posługujemy się nim intuicyjne i zwykle mamy na myśli nieprzewidziane, często nagłe zdarzenia, o wyjątkowym charakterze, niezależne od nas. Siłę wyższą utożsamiamy często ze zjawiskami przyrodniczymi, których nie możemy ujarzmić, takimi jak huragany, zamiecie śnieżne, powodzie czy pożary (choć zwłaszcza ostatnie mogą być związane z działalnością człowieka). Do tej kategorii możemy jednak zaliczyć wszelkie awarie domowe (np. pęknięte rury), wypadki drogowe czy inne zdarzenia, którym nie jesteśmy w stanie zapobiec. I to właśnie na wypadek wystąpienia takich okoliczności pracownicy mają teraz możliwość skorzystania ze zwolnienia od pracy z powodu wystąpienia siły wyższej.

Zwolnienie z powodu siły wyższej jest formą zwolnienia od pracy, którą udziela się pracownikowi w przypadku wystąpienia niezależnych od niego, niekontrolowanych i nieprzewidzianych okoliczności, uniemożliwiających wykonywanie obowiązków zawodowych.

Siła wyższa czy urlop na żądanie? Jakie są różnice?

Prawo do wzięcia niespodziewanego dnia wolnego istniało wcześniej w postaci urlopu na żądanie (UNŻ). Zwolnienie z powodu wystąpienia siły wyższej nie zastępuje jednak UNŻ. Różnice między obiema formami zwolnienia z pracy to przede wszystkim:

• UNŻ można zgłosić przełożonemu jeszcze przed rozpoczęciem dnia pracy. Urlop z powodu siły wyższej pozwala uzyskać legalne wolne nawet po rozpoczęciu pracy.
• UNŻ jest płatny w 100%. „Siła wyższa” daje prawo tylko do połowy wynagrodzenia za dane godziny/dni.

Czy pracodawca może odmówić urlopu z powodu siły wyższej?

Gdy pracodawca nie zgadza się na takie zwolnienie, narusza przepisy prawa pracy. Może zostać za to ukarany grzywną w wysokości od 1 000 do 30 000 zł.

Ile dni nowego urlopu przysługuje pracownikowi?

Pracownik ma prawo wykorzystać w roku kalendarzowym 2 dni lub 16 godzin urlopu związanego z wystąpieniem siły wyższej. Może też zdecydować, czy chce skorzystać z urlopu w przeliczeniu na godziny, czy na dni.

Komu przysługuje urlop z powodu siły wyższej?

Urlop z powodu siły wyższej przysługuje wszystkim pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Nie ma znaczenia wymiar zatrudnienia. Oprócz pracowników etatowych z nowego prawa mogą korzystać także inne grupy zawodowe, takie jak: strażacy, policjanci, zawodowi żołnierze czy funkcjonariusze Służby Więziennej, Krajowej Administracji Skarbowej oraz Straży Granicznej.

Warto wiedzieć! Pracownicy zatrudnieni na podstawie umów cywilnoprawnych (np. umowy o dzieło czy zlecenie bądź kontraktu B2B) nie są uprawnieni do korzystania z nowego urlopu. W ich przypadku pracodawcy mogą zdecydować dobrowolnie o przyznaniu wolnego.

To może Cię zainteresować:

Czy można pracować na etacie i prowadzić działalność gospodarczą?

Czy pracodawca może zmienić termin urlopu lub całkowicie go odwołać?

Zwolnienie lekarskie w trakcie wakacji – jak L4 wpływa na urlop wypoczynkowy?